ถอดบทเรียน ลด ละ เลิกเหล้าบุหรี่ ชีวิตดีที่โคกไม้ลาย

โครงการการพัฒนาเครือข่ายลดปัจจัยเสี่ยงตามแนวพุทธศาสนา

จังหวัดปราจีนบุรี

ถอดบทเรียน “โครงการสร้างเสริมเครือข่ายเพื่อลดปัจจัยเสี่ยงตามแนวทางพระพุทธศาสนา จังหวัดปราจีนบุรี” ผู้วิจัยได้ดำเนินการขอจริยธรรมในคนก่อนการลงภาคสนาม กลุ่มเปาหมายที่ใช้คือ หมู่บ้านต้นแบบรักษาศีล 5 ตำบลโคกไม้ลาย อำเภอเมือง จังหวัดปราจีนบุรี ผู้ให้ข้อมูลได้แก่ ผู้นำท้องถิ่น อบต.โคกไม้ลาย ผอ.รพ.สต.โคกไม้ลาย อสม. บุคลากรสาธารณสุข ผู้นำชุมชนและประชาชนที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ตําบลโคกไม้ลาย จำนวน 7 หมู่บ้าน เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูล คือ การถ่ายภาพ จดบันทึกและแบบสัมภาษณ์ 2 ชุดและแบบประเมินตนเอง 1 ชุด ได้แก่ ชุดที่ 1 คือ การสัมภาษณ์แบบกึ่งโครงสร้างใช้กับการเปิดเวทีชาวบ้าน ชุดที่ 2 การสัมภาษณ์แบบเจาะลึกสอบถามพฤติกรรมการดื่มเหล้าและสูบบุหรี่ของชุมชนตำบลโคกไม้ลาย ใช้การเลือกแบบ Snowball sampling technique 7 หมู่บ้านๆ ละ 4-5 คน รวมทั้งสิ้น 30 คน ชุดที่ 3 เป็นแบบประเมินตนเองโรงเรียนปลอดบุหรี่ วัตถุประสงค์ของการศึกษา 1) เพื่อศึกษาบริบทชุมชนและทุนทางสังคมที่เกี่ยวข้องกับการทำงานกลไกชุมชนตำบลโคกไม้ลาย อำเภอเมือง จังหวัดปราจีนบุรี 2) เพื่อศึกษารูปแบบของกระบวนการสร้างเครือข่ายเพื่อลดปัจจัยเสี่ยงตำบลโคกไม้ลาย อำเภอเมือง จังหวัดปราจีนบุรี ด้วยพลัง “บวร” 3) เพื่อพัฒนากระบวนการเสริมสร้างขีดความสามารถขององค์กรทางพระพุทธศาสนาในการลดปัจจัยเสี่ยงตำบลโคกไม้ลาย อำเภอเมือง จังหวัดปราจีนบุรี

การวางแผนและจัดกิจกรรมเพื่อถอดบทเรียน

กิจกรรมและโครงการในการถอนบทเรียนเริ่มจากการลงพื้นที่ครั้งที่ 1 ในวันที่ 2 พฤษภาคม 2563 เพื่อคัดเลือกชุมชน ในช่วงนี้สถานการณ์เชื้อไวรัสโควิท Covid 19 ได้แพร่ระบาดไปทั่วโลกมีผู้เสียชีวิตมากมาย บทเรียนที่ได้คือ 1. ไม่พบใครไม่สามารถติดต่อใครได้ 2. ได้ลักษณะทางกายภาพและได้เห็นสัปปายะของแต่ละพื้นที่ก่อนตัดสินใจเลือกกลุ่มตัวอย่าง 3. ได้พื้นที่กลุ่มตัวอย่างที่มีความสอดคล้องกับวัตถุประสงค์ของการศีกษา คือ หมู่บ้านต้นแบบรักษาศีล 5 ตำบลโคกไม้ลาย ลงพื้นที่ครั้งที่ 2 เริ่มขึ้นอย่างไม่เป็นทางการในวันที่ 3 มิถุนายน 2563 เพื่อเดินทางไปยังชุมชนที่เลือกไว้ คือ วัดป่ามะไฟ ตำบลโคกไม้ลาย ซึ่งถือว่าโชคดีเพราะได้พบและมีโอกาสพูดคุยกับเจ้าอาวาสวัดป่ามะไฟ คือ พระครูภาวนาธรรมธารี เพื่อขออนุญาตจัดกิจกรรมลด ละ เลิกเหล้าบุหรี่ ท่านตอบรับและให้ความร่วมมือเป็นอย่างดี เมื่อรัฐบาลและคณะสงฆ์ปลอดล๊อคทางสังคมจึงจัดกิจกรรมได้ บทเรียนที่ได้คือ 1. ได้ความคุ้นเคยและได้ความสัมพันธ์ที่ดีกับชุมชน ลงพื้นที่ครั้งที่ 3 หลังจากกระทรวงสาธารณสุขออกหนังสือผ่อนปรนให้วัดจัดกิจกรรมทางพุทธศาสนาได้ กิจกรรมที่ได้เตรียมการไว้จีงได้เริ่มขึ้นในวันที่ 2-3 กรกฏาคม 2563 คือ กิจกรรมลด ละ เลิก เหล้าบุหรี่ที่ชีวิตดีที่โคกไม้ลาย ในวันอาสาฬบูชาและวันพรรษา

ถอดบทเรียน

การลงพื้นที่ในครั้งที่ 4 คือ การประชุมเตรียมความพร้อมในการจัดกิจกรรมในวันที่ 3 สิงหาคม พ.ศ.2563 ณ ห้องประชุมมณฑปพระอสีติธาตุ ชั้น 2 วัดป่ามะไฟ ตำบลโคกไม้ลาย ทีมวิจัยได้ขออนุญาตท้องถิ่นจัดกิจกรรม “โครงการสร้างเสริมเครือข่ายลดปัจจัยเสี่ยงตามแนวทางพระพุทธศาสนา จังหวัดปราจีนบุรี” เพื่อลด ละ เลิกเหล้าบุหรี่ในวันที่ 16-17 สิงหาคม 2563 มีผู้เข้าร่วมประชุมในครั้งนี้ 30 รูป/คน ซึ่งมีนายกองค์การบริหารส่วนตำบลโคกไม้ลายเป็นประธาน ที่ประชุมพิจารณาแล้วมีมติเห็นชอบให้จัดกิจกรรมโครงการดังกล่าวได้ และมอบหมายให้ผู้นำชุมชนนำลูกบ้านเข้าร่วมประชุมหมู่บ้านละ 20 คน 7 ชุมชน รวมทั้งสิ้น 140 คน มอบหมายให้โรงเรียนมัธยมวัดป่ามะไฟนำนักเรียนชั้น ม.1-ม.6 จำนวน 110 คนเข้าร่วมกิจกรรม บทเรียนที่ได้ 1) รูปแบบกระบวนการสร้างเครือข่ายและการมีส่วนร่วมของชุมชนโคกไม้ลาย 2) เกิดการสนิมสนมทำความรู้จักคุ้นเคยกับผู้นำท้องถิ่น/ผู้นำชุมชนก่อนจัดกิจกรรม 3) ได้ข้อมูลเครือข่ายพลัง “บวร” บ้าน วัด โรงเรียนที่ชัดเจนขึ้น

ลงพื้นที่ชุมชนในวันที่ 15 สิงหาคม 2563 บทเรียนที่ได้คือ พฤติกรรมการดื่มเหล้าและสูบบุหรี่ชองชุมชน พบว่า ชุมชนไม่ดื่มเหล้าและไม่สูบบุหรี่มีจำนวน 5 ครัวเรือน และดื่มเครื่องดื่มแอลกฮอล์จำนวน 25 ครัวเรือน สามารถแยกการดื่มเครื่องดื่มแอลกฮอล์ออกเป็น 2 กลุ่ม คือ กลุ่มที่ 1. กลุ่มที่ดื่มบ้างบางครั้ง กลุ่มนี้มักจะดื่มในปริมาณน้อย จะดื่มเฉพาะในงานเทศกาลหรืองานบุญเมื่อพบเจอเพื่อนฝูง เช่น งานแต่งงาน งานทําบุญขึ้นบ้านใหม่ มีจำนวน 16 ครัวเรือน กลุ่มที่ 2. กลุ่มผู้ที่ดื่มทุกวัน กลุ่มนี้มักจะดื่มคนเดียวหรือดื่มกับญาติในปริมาณมาก ดื่มจนเมาแล้วนอน มีจำนวน 9 ครัวเรือน ดังนั้นในกลุ่มนี้ถือว่า อยู่ในกลุ่มพฤติกรรมเสี่ยง เมื่อพิจารณาเป็นรายข้อพบว่า ประเภทของสุราที่ดื่ม คือ ดื่มเหล้าขาวและเหล้าแดงมีจำนวนท่ากันจำนวน 8 คน รองลงมาดื่มเบียร์จำนวน 5 คนและดื่มทุกอย่างได้หมดจำนวน 4 คน

กิจกรรมที่จัดขึ้นในวันที่ 16 สิงหาคม 2563 คือ กิจกรรรมเปิดเวทีชาวบ้าน ณ ลานหมู่บ้าน หมู่ที่ 3 บ้านเหนือ บทเรียนที่ได้ 1) ผลการวิเคราะห์จุดแข็ง จุดอ่อน โอกาส อุปสรรคของชุมชนโคกไม้ลาย 2) ได้ mapping ที่ชุมชนร่วมกันเขียนหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาเพื่อปรับเปลี่ยนพฤติกรรมลด ละ เลิกเหล้าบุหรี่ 3) ได้รูปแบบการก่อเกิดเครือข่ายชุมชนโคกไม้ลาย 4) ได้การก่อเกิดพลัง “บวร” เรียกว่า (Khok Mai Lai Model) 5. ชุมชนได้ความเข้าใจในการทำงานและการสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชน

กิจกรรมที่จัดขึ้นในวันที่ 17 สิงหาคม 2563 จัดกิจกรรมลด ละ เลิกเหล้าบุหรี่ ณ ห้องประชุมมณฑปพระอิสีติธาตุ ชั้น 2 วัดป่ามะไฟ มีพลัง “บวร” ที่เข้าร่วมในกิจกรรมครั้งนี้จำนวน 240 รูป/คน มี รองผู้ว่าราชการจังหวัดปราจีนบุรี มาเป็นประธานในนามของผู้ว่าราชการจังหวัด เป็นการแลกเปลี่่ยนเรียนรู้้ร่วมกันเปรียบเสมือนการสร้้างการเรียนรู้ให้้กับชุมชน บทเรียนที่ได้ คือ 1) กิจกรรมที่มีประโยชน์ต่อชุมชนโดยที่คนในชุมชนสามารถนำความรู้ที่ได้ไปพัฒนาต่อยอดสุขภาพของตนเองได้ 2) ได้หลักธรรมในการประยุกต์ใช้ในชีวิต ประจำวัน 3) ผลการประเมินตนเองจากแบบสอบถามทำให้ทราบว่า โรงเรียนมัธยบมวัดป่ามะไฟเป็นโรงเรียนปลอดบุหรี่ 4) มีการมอบป้ายวัด โรงเรียนและชุมชนลด ละ เลิกเหล้าบุหรี่ จำนวน 8 แห่ง